| Wat houdt de staatsnoodrecht (3 Gw) in? Wat zijn de kritiekpunten hierop? | Een bijzondere toestand dat kan worden uitgeroepen waardoor een aantal belangrijke aspecten van het staatsnoodrecht in werking kan worden gesteld.
Kritieken:
1. Het staatsnoodrecht is zeer verouderd
2. Twijfel of daadwerkelijk wel sprake was van zulke noodsituatie
- De angst was dat deze uitroeping tot noodsituatie alleen maar meer angst zou vormen.
3. De wet publieke gezondheid zou ook kunnen worden toegepast, maar deze wet was te individueel. |
| Welke constructie werd er verzonnen van de Wet publieke gezondheid? Wat houdt een veiligheidsrisico in? | Art. 1: geeft aan dat bepaalde infectieziektes kunnen worden gekwalificeerd naar ernst, dit was dus COVID.
Art. 6: wanneer sprake is van zulke kwalificatie, de voorzitter van de veiligheidsregio zorgt draagt voor de bestrijding hiervan.
Veiligheidsrisico: samenwerkingsverband van gemeenten elk binnen dat kader samen kunnen werken voor het bestrijden van rampen en crisissen.
Art. 7: de Minister kan de voorzitters hiervan aanwijzingen geven. |
| Wat houdt een GRIP-4 situatie in? Wat kon de burgemeester hierop doen? | GRIP-4: een ramp of crisis van meer dan plaatselijke betekenis.
- Art. 39: indien sprake is van GRIP-4, dan is de voorzitter van de veiligheidsrisico bevoegd om een aantal bevoegdheden uit te voeren. Het gaat dan om art. 175-176 Gemeentewet. Dit zijn de noodbevoegdheden van de burgemeester.
Alle voorzitters stelde een noodverordening vast waarin maatregelen waren genomen om de verspreiding van COVID tegen te gaan. Dit is een model noodverordening, en die gingen best ver. |
| Zijn de noodverordeningen een goede manier om COVID te bestrijden? | NEE, er was geen sprake van een wet in formele zin.
1. Noodverordeningen beperkte grondrechten: je mocht niet meer naar de kerk en bij elkaar komen. Alleen de wetgever in formele zin mag grondrechten beperken. Grondrechten zijn bedoeld als een vrije sfeer waar de overheid niet mag treden. Nu werden de grondrechten beperkt door de informele, onspecifieke wetgeving.
- De overheid moet in beginsel niet bemoeien met de vrije sfeer maar aan de andere kant heeft de overheid een positieve verplichting om de gezondheid van de burgers te beschermen.
2. Democratische controle: het parlement controleert de regering en de regering vervuld de uitvoerende macht en heeft een deel wetgevende macht, maar als het parlement helemaal niet wordt betrokken bij de verordeningen, wordt het lastig om deze te controleren.
- De TK controleert de regering, niet de voorzitters van de veiligheidsrisico's
3. De lokale overheden, vooral gemeenten, werden buiten spel gezet: de burgemeester kon bijvoorbeeld niet veel meer |
| Wat is het legaliteitsbeginsel en waarom moet sprake zijn van zulk beginsel? | Legaliteitsbeginsel: de eis dat het optreden van de overheid op een wettelijke grondslag berust.
Waarom?
- Om willekeur te voorkomen
- Zorgt voor wettelijke gelijkheid
- Begrenst de overheid
- Wetgeving speelt een grote rol in het invullen van de democratische principes. Het is dus ook van belang dat degene die het volk vertegenwoordigen betrokken zijn bij het vormen van deze wettelijke grondslag.
WET IN FORMELE ZIN IS HIERDOOR OOK WEL EEN SNIJPUNT TUSSEN DEMOCRATIE EN RECHTSSTAAT. |
| Wat zijn de twee kanten van het legaliteitsbeginsel? | 1. Formele legaliteitsbeginsel: de eis van een wettelijke bevoegdheidsgrondslag voor overheidsoptreden:
a. het stelt een vormeis aan het wettelijke bestuur
b. indien geen sprake is van zulk vorm, wordt de wetgeving ontbindend verklaard door de rechter.
2. Materiele legaliteitsbeginsel: het zoveel mogelijk opnemen van algemene regels in wetten in formele zin (primaat van de wetgever):
a. Het gaat inhoudelijk over wat er in de wet staat
- Primaat van de wetgever = invulling van het legaliteitsbeginsel. Centraal staat dat de belangrijkste wetgeving in de wet worden neergelegd. Dit is geen harde eis, maar het is meer een streven: het idee dat de wet in formele zin de belangrijkste regels bevat;
b. Hoofdelementen van regeling in WiFz: reikwijdte, regelementen en duurzame normen. |
| Wat houdt wetgeving in formele zin in? | Gemaakt door de Staten-Generaal (81 Gw). De Raad van State geeft hier advies over (art. 73 Gw jo. 17 WRvS). Deze wetten worden gepubliceerd in het Staatsblad (art. 88 Gw). |
| Wat houdt de wetgeving in materiele zin in? | Bepaald dat wetgeving algemeen en voor herhaalde toepassing vatbaar moet zijn. Het moet gaan om een verbindend voorschrift naar buiten werkend. Ze moeten ene grondslag hebben in de Gw of de wet in formele zin.
- Neutrale groep mensen van toepassing.
- Moet voor iedereen gelden |
| Hoe was de macht van de Koning geregeld in 1815? | In de grondwet had de Koning veel macht. De koning was het centrale figuur welk veel zelf besliste. In deze Grondwet is de wetgevende macht overgedragen aan de koningen en de Staten-Generaal.
- De koning kon zelf wettelijke maatregelen van inwendig bestuur introduceren. Hieraan waren geen eisen gesteld.
Koning Willem I maakte hier flink gebruik van. In het begin van de 19e eeuw werd dan ook aangenomen dat de Koning alle maatregelen van inwendig bestuur mocht introduceren welke hij wilde. Ook konden hier straffen worden opgelegd, dit werd bevestigd in het Blanketwet. |
| Wat houdt het Meerenberg arrest in? Wat zijn de gevolgen van dit arrest? | Meerenberg kreeg de verplichting tot het registeren van mensen die in een krankzinnige gesticht hadden gezeten. Indien hij dit weigerde te doen, kon via het Blanketwet sancties worden gegeven. Dit waren strafrechtelijke sancties.
Meerenberg ging hier tegen in beroep en vroeg zich af waar de Koning zijn bevoegdheid vandaan haalde om dit registratiebesluit vast te stellen.
De HR moest bepalen of de koning dit mocht doen, ook al had hij daarvoor geen specifieke bevoegdheid voor gekregen. De HR gaf aan dat dit niet mocht de koning heeft alleen de uitvoerende macht.
Desondanks dat maatregelen van inwendig bestuur mochten worden genomen, betekende niet dat deze niet gebaseerd hoefde te zijn op de Gw. Het is van belang of de koning de bevoegdheid is toegekend, in tegenstelling tot onzegd.
HR: geen sprake meer kon zijn van de situatie: indien het er niet staat, mag het wel.
HR was voor dit argument: indien het er staat mag het, anders niet.
Rechtsregel: DE KONING MAG ALLEEN ZIJN BEVOEGDHEID UITWERKEN WANNEER HIJ DIE HEEFT GEKREGEN VAN DE GW EN HET MAG ALS DE WETGEVER DE BEVOEGDHEID HEEFT TOEGEKEND AAN DE KONING.
Gw van 1817 werd aangepast met een ruimere interpretatie: de algemene maatregelen van inwendig bestuur mochten nog steeds overal over gaan. Indien deze bepalingen door straffen werden gehandhaafd en gelden voor de burgers dan moet sprake zijn van een wettelijke grondslag (89 lid 1 en 2 Gw) |
| Wat is een algemene maatregel van bestuur, zelfstandige AMVB en een onzelfstandige AMVB? | Algemene maatregel van bestuur (AMVB): regel vastgesteld door de regering (bij KB)
Zelfstandige AMVB's: geen specifieke grondslag in de Gw of in de wet in formele zin. Het berust op de algemene bevoegdheid van de regering om AMVB'S te maken (81 lid 1 Gw).
- Weinig gebruikt vanwege het gebrek aan een wettelijke grondslag
Onzelfstandige AMVB: specifieke grondslag in Gw of wet in formele zin. |
| Wat houdt het Fluoridering arrest in? | Leerstuk: legaliteitsbeginsel
Fluoridering werd aan het drinkwater toegevoegd door de gemeente, omdat burgers veel last hadden in die tijd van gaatjes. De gemeente had aantal punten met drinkwater zonder fluoridering gezet de stad.
Had de overheid de bevoegdheid voor deze handeling?
HR: in de Waterleidingwet stond dat het van belang was dat goed drinkwater beschikbaar was. Niet stond dat bepaalde stoffen aan het drinkwater mocht worden toegevoegd indien dit niet ten goede ging aan de kwaliteit van het drinkwater. De waterleidingwet werd wel gebruikt als grondslag voor het aanbrengen van fluoride aan drinkwater door de gemeente. Het besluit kan niet verder reiken dan de wet zelf.
- Argumentatie: geen sprake van formele wetgeving, aangezien het niet zo was dat burgers werden gestraft voor het niet gebruiken van het drinkwater met fluoride.
Maar HR zei dat dit juist het probleem was: het besluit was zo ingrijpend dat mensen zich er niet aan konden onttrekken. Hierdoor is het ook van belang dat sprake is van de juiste wettelijke grondslag. |
| Wat houdt het Methadonbrief arrest in? | Een huisarts had een aantal patienten methadon voorgeschreven. Dit werd voorgeschreven aan verslaafde van heroine. De huisarts kreeg en brief van de inspectie: hij mocht geen methadon meer voorschrijven als sprake was van een gespecialiseerde instelling in de gemeente. De huisarts bleef juist hiermee doorgaan. De inspectie schreeuw nog een brief, maar dit keer aan de apothekers. Zij mochten de Methadon niet meer aan die huisarts verstrekken.
Huisarts vroeg aan de Hoge Raad of de inspectie de bevoegdheid had voor deze handelingen.
HR: inspectie heeft geen bevoegdheid. Als je een brief krijgt van de inspectie van de volksgezondheid, dan ga je ervanuit dat de brief een gezaghebbende voorschrift hebben. Indien sprake is van gezag, dan moet ook sprake zijn van een wettelijke grondslag.
Soms verplicht de Grondwet dat een wettelijke grondslag in een WET IN FORMELE ZIN vereist is. Hierbij moet worden gelet op de wetgeving: bij wet, bij of krachtens de wet, regelen, regel of regelen. Vb: het recht tot vereniging (8 Gw), kan alleen BIJ DE WET worden beperkt. |
| Wat zijn de gevallen dat de koning/regering mag optreden zonder grondslag in de wet in formele zin? | Besluitingsregering: ja, tenzij bevoegdheid uitrdrukkelijk ontzegd is door de Gw.
Meerenberg: Nee, tenzij bevoegdheid uitdrukkelijk toegekend is.
Grondwet 1887: ja, regering mag zelfstandig ambvb's maken zolang daarop geen straffen staan.
Fluoridering: ja, en het mag geen ingrijpende (feitelijke dwingende) maatregel betreffen.
Methadonbrief ja, en er geen gezaghebbende voorschriften worden gegeven.
Grondwet 1983: ja, en de Grondwet geen regeling bij (of krachtens) formele wet voorschrijft. |
| Wat houdt de primaat van de wetgever in? | Niet alles hoeft te worden vastgesteld in de wetten in formele zin. De wetgever in formele zin kan de wet in formele zin verder uitwerken in de materiele wetgeving.
- Vb: wegenverkeerswet is een formele wetgeving, maar bevat de mogelijkheid tot uitbreiding van materiele wetgeving (bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen regels worden gesteld). Hieronder kan een amvb hangen en daaronder een ministeriele regeling. |
| Waarom is het van belang dat er een terugtred is van de wetgever? | De wet in formele zin bevat een wettelijke grondslag, maar dat sprake is van weinig inhoud. De hoofdlijnen van regelgeving, dat waar de volksvertegenwoordiging over moeten beslissen, worden niet meer in de wet in formele zin gelegd, maar in de AMVB's. Dit schuurt met het idee dat de volksvertegenwoordiging de belangrijkste regels vaststelde Het is bepaald dat de wet in formele zin aanwezig moet zijn, maar niet hoeveel. |
| Het parlement heeft wellicht bepaalde bevoegdheden gedelegeerd aan de regering, maar wil toch nog bepaalde controle hebben. Welke vormen van controle valt te onderscheiden? | 1. Controle vooraf (voorhang): een onderwerp-AMVB wordt aan het parlement voorgelegd.
2. Controle achteraf (nahang): een vastgestelde AMVB wordt aan het parlement voorgelegd |
| Wat zijn de vier vormen van delegatie, vastgesteld in de aanwijzingen voor de regelgeving (art. 2.36-2.40)? | 1. Gecontroleerd: voorschriften kunnen bij lagere regeling worden vastgesteld, maar een ontwerp daarvan moet ter kennis van het parlement wordt gebracht;
2. Voorwaardelijk: een lagere regeling moet voor haar inwerkingtreding worden voorgelegd aan het parlement en het parlement kan binnen een bepaalde termijn vaststelling van de regeling bij wet eisen.
3. Tijdelijk: voorschriften kunnen tijdelijk lagere regeling worden vastgesteld, maar deze moet op korte termijn worden vervangen door een wet.
4. Onder het vereiste van goedkeuring bij wet: voorschriften kunnen tijdelijk bij lagere regelgeving worden vastgesteld, maar die regeling moet op korte termijn bij wet worden goedgekeurd. |
| Wat maken de artikelen 93 en 94 Gw mogelijk? | `Zij maken het mogelijk dat ieder verbindende verdragsbepaling rechtstreeks doorwerken in ons nationaal systeem. Deze gaan ook voor op de rechtsregels en de wet in formele zin. Hieruit vloeit voort dat verdragdbepalingen ook stilzwijgend kunnen worden aangenomen.
NB: de rechter mag niet conform 120 Gw toetsen of een formele wet in strijd is met de grondwet, maar dit betekend niet dat de rechter niet mag toetsen of een verdragsbepaling hiermee in strijd is. |
| Wat houdt de betrokkenheid van het parlement in bij het EU-recht? | In de meeste gevallen zijn bij wetgeving het Europees Parlement betrokken. De verkiezingen hiervoor zijn niet heel democratisch gelegitimeerd. De raden hebben echter meer invloed op de wetgeving. |
| Wat houdt de oranje en gele kaart procedure in? | Het versterken van de nationale parlementen bij wetgeving op EU-niveau kan door een gele kaart procedure en een oranje kaart procedure.
Gele kaart: bepaalde wetgeving kan op nationaal niveau plaatsvinden. Indien 1/3e van de nationale parlementen dit vindt, dan moet de Europese Commissie het heroverwegen.
Oranje kaart: hetzelfde principe, maar hiervoor moet de helft van de nationale parlementen het hier mee eens zijn. Hierdoor moet de Europese Commissie het weer heroverwegen en het Europees Parlement of Raad (55%) kunnen het voorstel stoppen.
Op nationaal niveau kan ook sprake zijn van versterking, namelijk conform art. 3 en 4 Goedkeuringswet bij het verdrag van Lissabon. |
