Duidelijk te onderscheiden verschillende fasen of stadia in het leven van een organisme die beginnen direct na het ontstaan van een organisme en eindigen met de dood van het organisme

Interactie

Biologische eenheden (bijvoorbeeld moleculen) reageren op elkaar en op de invloeden uit hun omgeving

Populatie

Groep individuen van dezelfde soort dat in een bepaald gebied leeft en zich onderling voortplant

Soort

Organismen die zich onderling kunnen voortplanten en daarbij vruchtbare nakomelingen voortbrengen

Katalyseren

Het versnellen van de chemische reacties van stofwisselingsprocessen

Levensverschijnselen

Levende wezens vertonen levensverschijnselen zoals voortplanten, groeien, ontwikkelen en stofwisseling

DNA

Molecuul dat de erfelijke informatie van een organisme bevat

Orgaan

Deel van een organisme met een specifieke bouw en functie

Emergente eigenschap

Als er op een hoger organisatieniveau een nieuwe eigenschap ontstaat die er op het lagere organisatieniveau niet is

Ontwikkelen

Het optreden van veranderingen in de bouw en het functioneren van het organisme of van bepaalde delen ervan

Biosfeer

Geheel aan ecosystemen op aarde, ook systeem aarde genoemd

Moleculen

De kleinste biologische eenheden en de bouwstenen van stoffen en cellen

Enzymen

Stoffen die de chemische reacties van stofwisselingsprocessen versnellen

Stofwisseling

Alle chemische (scheikundige) reacties in een organisme

Levenscyclus

Alle individuen van een soort doorlopen tijdens hun levensloop dezelfde fasen of stadia (ei, rups, (larve), pop, volwassen dier (imago)) en ondanks dat individuen van een soort sterven, blijft de soort voortbestaan

Cel

Alle organismen bestaan uit één of meer cellen

Ecosysteem

Min of meer begrensd gebied met bepaalde eigenschappen, waarbij zowel de levende als de niet-levende natuur in dat gebied hoort

Levenloos

Dingen in de natuur die nooit hebben geleefd

Biologische eenheden

Organismen zijn georganiseerd in de biologische eenheden molecuul – cel – orgaan – organisme – populatie – ecosysteem – biosfeer (systeem aarde)

Spierweefsel

Langgerekte cellen die kunnen samentrekken en zo beweging mogelijk maken

Organenstelsel

Aantal organen dat samen een bepaalde functie uitoefent

Dekweefsel

Weefsel dat inwendige en uitwendige lichaamsoppervlakten beschermt, ook epitheel genoemd

Tussencelstof

Bij veel weefsels liggen de cellen niet direct tegen elkaar aan, maar komt tussencelstof voor; het soort tussencelstof hangt samen met de functie van het weefsel

Zenuwweefsel

Cellen van zenuwweefsel geven informatie door

Weefsel

Groep cellen met dezelfde vorm en functie

Bindweefsel

Geeft steun en vorm aan een organisme en aan afzonderlijke organen, verbindt lichaamsdelen onderling en het vult ruimten tussen organen op

Transmissie-elektronenmicroscoop of TEM

Microscoop waarbij een elektronenbundel door het object gaat en waarbij het beeld waarin geen diepte is te zien op een speciaal scherm ontstaat

Celplasma

Inhoud van de cel die bestaat uit het grondplasma met daarin allerlei organellen, ook cytoplasma genoemd

Celwand

Stevig laagje om een plantaardige cel heen dat niet tot de cel behoort (is tussencelstof)

Intercellulaire ruimte

Ruimten gevuld met lucht of vocht die ontstaan op plaatsen waar plantaardige cellen niet helemaal op elkaar aansluiten

Leukoplasten

Dienen om stoffen zoals vet, zetmeel en eiwit in op te slaan

Vacuole

Een blaasje in het cytoplasma, veel plantaardige cellen bevatten een grote centrale vacuole

Chomoplasten

Plastiden die gele, oranje of rode kleurstoffen bevatten

Chloroplasten

Plastiden die groene kleurstoffen bevatten, ook bladgroenkorrels genoemd

Object

Voorwerp in een preparaat dat erg dun moet zijn om licht door te kunnen laten

Scanning elektronenmicroscoop of SEM

Microscoop die een object aftast met een elektronenbundel waarna het object elektronen weerkaatst en een beeld ontstaat waarin diepte is te zien

Chlorofyl

Groene kleurstoffen in chloroplasten

Bladgroenkorrels

Plastiden die groene kleurstoffen bevatten, ook chloroplasten genoemd

Celmembraan

Buitenste laag van een cel die het inwendige van de cel, het cytoplasma (celplasma), scheidt van het milieu buiten de cel

Celkern

Organel omsloten door de kernmembraan in het cytoplasma dat DNA bevat

Vacuolemembraan

Membraan dat de vacuole omgeeft

Cytoplasma

Inhoud van de cel die bestaat uit het grondplasma met daarin allerlei organellen, ook celplasma genoemd

Preparaat

Bestaat uit een objectglas en een dekglaasje met daartussen het object dat je onder een microscoop wilt bekijken

Grondplasma

Bestanddeel van het cytoplasma dat bestaat uit water en opgeloste stoffen

Organel

Elk deel van een cel met een eigen functie

Kernmembraan

Vormt de buitenste laag van de celkern

Plastiden

Organellen in plantaardige cellen waarvan verschillende typen bestaan: chloroplasten, chromo-plasten en leukoplasten

Cytoskelet

Netwerk van eiwitvezels (microtubuli en microfilamenten) binnen in cellen dat er voor zorgt dat de cel zijn vorm behoudt en dat organellen op hun plaats blijven en dat een cel van vorm kan veranderen of zich kan verplaatsen

Ribosomen

Kleine bolvormige organellen die eiwitten produceren, ze liggen op het endoplasmatisch reticulum en komen vrij in het cytoplasma voor

Lysosoom

Afgesnoerde blaasjes van het golgisysteem met eiwitten (enzymen) die in de cel blijven; na versmelting met een ander blaasje, kunnen de enzymen de eiwitten in dit blaasje verteren

Nucleolus

Plaats in de celkern waar delen van ribosomen worden gemaakt

Hydrofiel

In water oplosbaar

Hydrofoob

Waterafstotend

Motoreiwitten

Verplaatsen zich langs het cytoskelet en transporteren daarbij blaasjes en eiwitten

Microfilamenten

Vezels in het cytoskelet, zien er uit als een gedraaide draad, gevormd door eiwitten

Ontwerpend onderzoek

Onderzoeker ontwikkelt materialen, instrumenten of instructies als antwoord op een onderzoeksvraag

Theorie

Verklaart verschillende samenhangende hypothesen die bij experimenten juist zijn gebleken

Verwachting

Naar aanleiding van de hypothese geeft een onderzoeker aan welke waarnemingen of observaties hij waarschijnlijk doet als de hypothese juist is

Hypothese

Mogelijke verklaring voor een waarneming van een verschijnsel of een mogelijk verband tussen verschijnselen

Experimenteergroep

Groep organisme die tijdens een onderzoek wordt bloodgesteld aan een bepaalde invloed die je wilt onderzoeken

Data

Verzamelde gegevens (metingen, observaties) van een onderzoeker

Controlegroep

Groep organisme die tijdens een onderzoek niet wordt bloodgesteld aan een bepaalde invloed die je wilt onderzoeken

Steekproef

Onderzoekers selecteren een representatief deel van de onderzoeken groep omdat het niet mogelijk is alle personen te bevragen

Resultaten

Verzameling observaties of (meet)gegevens

Natuurwetenschappelijk probleem

Waargenomen natuurverschijnsel dat vragen oproept bij een wetenschapper en waarover hij geen antwoorden kan vinden in de bestaande literatuur of onderzoeken over dit verschijnsel

Conclusie

Met de resultaten en alle informatie die is opgezocht, kan een onderzoeker een antwoord geven op de onderzoeksvraag

Model

Vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid zoals een virtueel experiment op de computer

Generatio spntanea

Volgens deze theorie kunnen organismen ontstaan uit levenloze of dode stoffen

Beschrijvend onderzoek

Bij een beschrijvend onderzoek probeer je vanuit veel specifieke gevallen (de verzamelde data) tot een algemene regel te komen ( een conclusie)

Natuurwetenschappen

Wetenschappen die natuursverschijnselen bestuderen

Onderzoeksvraag

Vraag die ontstaat naar aanleiding van een natuurwetenschappelijk probleem of naar aanleiding van eerder onderzoek of na literatuuronderzoek en die duidelijk maakt wat je precies te weten wilt komen en wat je gaat onderzoeken

Modeleren

Gebruik van modellen voor onderzoek

Hypothesetoetsend onderzoek

Een onderzoeker bedenkt een methode om een hypothes te toetsen bijvoorbeeld met een expiriment waarbij de werekelijkheid wordt gemanipuleerd

Blancoproef

Een experimentgroep wordt bloodgesteld aan een bepaalde factor die je wilt onderzoeken en de controlegroep niet

Interfase

Fase van de celcyclus tussen twee mitosen

Celcyclus

Opeenvolgende fasen die een delende cel doorloopt

Moedercel

Cel die door celdeling twee nieuwe cellen vormt