| Wat is lipoedeem? | ‘Lipoedeem is een chronische, progressieve, symmetrische vermeerdering van vet in het subcutane weefsel (met orthostatisch oedeem). Deze aandoening komt overwegend bij vrouwen voor. Primair zijn de onderste extremiteiten aangedaan. Ook de bovenste extremiteiten kunnen aangedaan zijn. Lipoedeem kenmerkt zich door gevoeligheid van de huid en het makkelijk vormen van haematomen.’ |
| Wat is de probleemomschrijving van lipoedeem? | - 1940 Allen and Hines – voor het eerst beschreven
- Oorzaak onbekend: hormonaal (ontstaat rond eerste menstruatie, puberteit, zwangerschap of menopauze) familiair 16-64%
- Ongeveer 11% van de bevolking
Niet in ICD (international classification of diseases), wel ingediend WHO (World Health Organisation):
- Door beperkte wetenschappelijke literatuur
- Inconsistentie rondom diagnose, 8-17% lymfoedeem gehospitaliseerde patiënten heeft lipoedeem |
| Wat is het klinisch beeld van lipoedeem? | - Sinaasappelhuid
- Disproportie boven- en onderlichaam
- Symmetrische vetverdeling
- Mediale zijde knie ‘lobvorming’
- Eerste symptoom: retromalleolaire sulcus, achillespees wordt minder goed zichtbaar
- Voeten niet aangedaan
- ‘Cuff sign’
- Begint abrupt boven malleoli
- Normale huidtextuur
- Snel hematomen |
| Wat voel je bij de palpatie van lipoedeem? | - (Geen) pitting oedeem, ongeveer een kwart minimaal pitting oedeem
- Teken van Stemmer negatief
- Koud
- Verminderde elasticiteit
- Afhankelijk van stadium (grote) noduli |
| Wat zijn overige kenmerken van lipoedeem? | - Zwaar gevoel
- Doffe pijn in de extremiteiten
- Huid hypersensibel
- Afvallen helpt niet
- Beperkte afname na elevatie
- Het start meestal na de puberteit/monarche, zwangerschap, menopauze |
| Wat is het klinisch beeld classificatie van lipoedeem? | Stadium 1:
- Toename weefsel, Huidoppervlak ziet er normaal uit
- Nodulair vetweefsel is palpabel
Stadium 2:
- Grote noduli waarneembaar
- Huid wordt onregelmatig, onregelmatig uiterlijk
- Patiënten klagen over pijn bij de kleinste aanraking of druk
- Hematoomvorming ontstaat bij het kleinste trauma
- Walnoten tot appelgrote noduli palpabel,
- Matrasfenomeen
Stadium 3:
- Huid wordt slap en grote harde noduli zijn aanwezig
- Ledematen zijn vervormd door vetplooien
- Het lijden wordt steeds erger
- Zwelling van de benen vermindert niet na bedrust
- In de huidlobben kan intertrigo veroorzaakt worden |
| Wat zijn de verschillende klinische vormen? | Columnair:
- Komt het meeste voor
Lobulair:
- Vooral kwabvorm |
| Wat is de hypothese/pathogenese van lipoedeem? | Geen consensus over primaire oorzaak:
- Erfelijk/hormonale oorzaak?
Adipocyten:
- Hypertrofie en/of hyperplasie adipocyten
- Veno-arteriole reflex is beperkt of afwezig
- Zorgt normaal voor vasoconstrictie onder orthostatische conditie
- Doordat de huid zo ‘slap’ is, is er geen externe weerstand voor spierpomp activiteit, wat dus invloed heeft op de veneuze en lymfatische drainage |
| Is het lymfesysteem betrokken bij lipoedeem? | - Lymfestroom kan toegenomen zijn, maar ook verminderd zijn
- Asymmetrische lymfatische stoornis bij verminderde lymfestroom
- Lymfatische collectoren kronkelen door subcutaan vetweefsel
- Microlymfatische aneurysma’s van lymfatische capillairen
- Overmatige filtratie door verhoogde permeabiliteit -> overschrijdt de capaciteit lymfeafvoer -> verwijding prelymfatische structuren |
| Waardoor ontstaat pijn bij lipoedeem? | Meerdere hypothese:
- Oedeem
- Chronische ontsteking subcutaan weefsel
- Verstoring autonome zenuwstelsel: spanning zorgt voor neurogene inflammatie |
| Hoe kun je de diagnose lipoedeem stellen? | 5 voorwaardelijke klachten:
1. Discongruente vetverdeling
2. Geen/zeer geringe invloed van gewichtsvermindering op discongruentie
3. Snel pijn/blauwe plekken
4. Gevoeligheid bij aanraken/moeheidsklachten extremiteiten
5. Geen afname van pijnklachten bij hooglegging extremiteit |
| Wat moet er nog meer aanwezig zijn bij het stellen van de diagnose lipoedeem? | Plus daarnaast aanwezig:
Of bovenbeen:
- Discongruente vetverdeling en
- Circulair verdikte cutane vetlaag
Of onderbeen:
- Verdikte subcutane vetlaag proximaal en
- Verdikte subcutane vetlaag distaal in combinatie met slanke voetrug ‘cuff sign’
Of onderarm:
- Sterk verdikte subcutane vetlaag in verhouding tot de omgeving en
- Abrupte stop bij de elleboog
Of onderarm:
- Verdikte subcutane vetlaag in combinatie met slanke handrug ‘cuff sign’
Extra criteria:
- Pijn bij bimanuele palpatie
- Uitloper vetweefsel distaal van de knie (knieholte) |
| Wat is belangrijk na het stellen van de medische diagnose? | Naast het stellen van de medische diagnose:
- Herhaaldelijke omvang meting van extremiteiten
- BMI
- Buikomvang
- Vaststellen van dagelijkse activiteitenniveau
Herkenning psychosociale klachten
Differentiaaldiagnose:
- Duplex echografie
- CT
- MRI
- Lymfangiografie |
| Wat is de comorbiditeit van lipoedeem? | Moeilijke differentiaaldiagnose:
- Obesitas 50%, extreme obesitas ook functionele CVI-klachten
- Lipolymfoedeem: vaker indien overgewicht
- Flebolipoedeem (rustican monocorps)
Eetstoornissen
Psychische klachten |
| Hoe behandel je lipoedeem? | Conservatieve behandeling NVDV:
- Het (her)ontwikkelen van een gezonde leefstijl
- Het bestrijden van oedeemcomponent (indien aanwezig)
- TEK klasse 2 vlakbrei, bij uitzondering rondbrei
- MLD niet bewezen
Overige:
- Orthopedie
- Huidzorg
- Psychosociaal |
| Hoe zou je lipoedeem ter overweging van de literatuur ook kunnen behandelen? | Ter overweging vanuit literatuur:
- CDT eerste keuze conservatieve behandeling
- Compressie verbetert de veneuze flow en vermindert de lymfeproductie
- CDT bij lipoedeem vermindert capillaire fragiliteit, volume en pijn
- MLD ter behoeve van pijndemping ter voorbereiding op compressie
- Jouw behandeling is maatwerk |
| Waarom is je behandeling maatwerk? waar moet je rekening mee houden? | Oedeemneiging?
- Is er wel/geen orthostatisch oedeem?
- CVI component? Varices vaak niet goed zichtbaar
- Lymfoedeem component? Klinisch vaak niet waarneembaar
Pijn: welke mate van compressie kan worden verdragen?
- Pijn kan gereduceerd worden door compressietherapie
Lobvorming? Vlakbrei
Mobiliteit ambulante compressietherapie
Operatieve ingreep:
- Water jet-assisted liposuction (WAL)
- Tumescent Local Anesthesia (TLA)
Pakt onderliggende pathologie maar vermindering van symptomen
Meer hierover in gastcollege |
| Wat kun je in conclusie zeggen over lipoedeem? | Veel onduidelijkheden rondom pathologie lipoedeem
- Hyperplasie/hypertrofie adipocyten, fragiele en permeabele capillairen, fragiel en overbelast lymfesysteem, verslapte huid
Progressief dus zo vroeg mogelijk diagnosticeren
- Kans op secundair lymfoedeem
- Betrokkenheid lymfesysteem niet klinisch altijd waarneembaar
Genezen kan niet dus preventie door middel van (multidisciplinaire) conservatieve therapie:
- Maatwerk |
