| cka jane Aminoacidet | Aminoacidet janë njësi themelore strukturore të molekulave proteinike.
Keto e kanë marreemrin nga ajo se në molekulëaevet përmbajnë së paku
nit grup amin -NH) dhe një grup karboksil - COOH). Prandaj, këto janë
acide organike. |
| cila eshte vetia me e rendesishme | Vetia měe rëndësishme e aminoacideve është e lidhur me aftësinë e tyre për
krijimin e lidhjes peptidike.Me lidhjen e aminoacideve krijohen peptidet
dhe proteinat |
| sa proteina marrin ne ndertimin e mplekulave | 20 lloje |
| sa aminoacide mund te sintetizojne bimet mikroorganizmat shtazet ddhe njeriu | bimet de shume mikroorganizma mund t'i sintetizojne te gjitha aminoacidet, ndersa organizmi i njeriut dhe shumica e kafsheve nuk mund t'i sintetizojne te gjjitha aminoacidet e nevojshme. |
| Duke marrë parasysh se cilat aminoacide mund t'i sintetizojë organizmi
i shtazëve dhe i njeriut e cilat jo, ato ndahen në dy grupe: | Duke marrë parasysh se cilat aminoacide mund t'i sintetizojë organizmi
i shtazëve dhe i njeriut e cilat jo, ato ndahen në dy grupe:
- Aminoacide të pazëvendësueshme (esenciale) dhe
Aminoacide të zëvendësueshme joesenciale). |
| Aminoacidet esenciale?
Aminoacidet joesenciale? | Aminoacidet esenciale nuk mund të krijohen në organizmin tonë, por
duhet të merren pëmes ushqimit. Këtu bëjnë pjesë, p.sh{valina,fenilanalina,
1zoleucina etj.
Aminoacidet joesenciale mund t'i krijojë organizmi i njeriu - alanina, tirozina, ac. glutaminik |
| PEPTIDET? | PEPTIDET
Janë komponime organike të ndërtuara prej një numri të vogël të
aminoacideve, të cilat janë të lidhura midis vete me lidhje peptidike.
Kur grupi
karboksil injë aminoacidi, në kushte të veçanta, reagon me grupin amin te
aminoacidit tjetër, atëherë krijohet lidhja midis atyre dy aminoacideve, e cila
éshtë e njohur si lidhje peptidike: |
| varg peptidik | Me lidhjen e disa aminoacideve midis vete krijohet vargu 1 Cili quhct
varg peptidik |
| Peptidet ndahen në dy grupe: | Oligopeptidet- , të ndërtuara prej 2-10 aminocide,
- Polipeptidet, që i kanë molekulat e ndërtuará prej 1 - 100 aminoacide.
Proteinati kanë molekulat e ndërtuara prej më tepër se 100 aminoacideve. |
| Funksioni indonjë peptidi varet? | Funksioni indonjë peptidi varet nga numni, loji dhe rend.,ae aminoacideve
në molekulën e tyre. Kështu. p.sh.
protei
Glicil-alanina (dipeptid) dhelalanil-glicina
norma
canë ndërtim të ndryshëm, që do të thotë se kanë edhe funksien-të ndryshëm,
epse numri i aminoacideve është i njëjtë, lloji i aminoacideve po ashtu
shtë i njëjtë, por renditja e tyre është é ndryshme. |
| komponimet organike
té botës sëgjallë i përbëjnë ? | Afër 95 % nga të gjitha komponimet organike
té botës sëgjallë i përbëjnë proteinat, sheqernat dhe yndymat |
| proteinat? | Proteinat (polimer të aminoacideve) - komponime organike makromolekulare te azotuara te cilat me hidrolize japin aminoacide.
Proteinat marrin pjesë në ndërtimin e\membranave qelizore dhe të
membranave të organeleve qelizore. Këto janë proteina|strukturore.
- |
| proteina të thjeshta
Proteina të përbëra | Në proteina të thjeshta bëjnë pjesë., p.sh. albuminat, protaminat, histonet
Proteina të përbëra janë:
elj
Pjesa proteinike + grupi prostetik = proteinae përbërë |
| nga sasia ? | Këto janë edhe komponimet me strukturë më të ndërlikuar dhe për
nga sasia jane te parat ne organizmat shtazorë, sepse te bimët gjenden më tepër
sheqermat |
| llojet e proteinave. ? | Në natyrë gjendeťnjë numëri madh i proteinave. Kështu, p.sh., qeliza e
vogël dhe e thjeshtë e bakteres E. coli përmban 3.000|loje të proteinave, kurse
te njeriu gjenden mbi 1.000.000 proteina të ndryshme. |
| llojet | Proteinat i përbëjnë
muskujd ndet idhore bse pjesët e stnkturave qelizere. Këto proteina quhen
proteina strukturore Proteinat të cilat.mundësojnë dhe regullojnëfunksionimin
normal të organizmit quhen proteina funksionale.
Këu bëjnë pjesenzime ë
cilat për nga struktura kimikejanë proteina. Enzimet si katalizatorë biologjikë e
shpejtojnë zhvillimin e gati të githa reaksioneve biokimike në qelizë. Këtu shihet
roli katalitik i proteinave. Edhe dishormong (substanca të rëndësishme
regullatore) për nga struktura kimike janë proteina. Këu shihet roli regullatori
proteinave., Disa proteina kanë roktransportiues,yp.sh. hemoglobinà, gë bën
transportimin e oksigjenit. Disa proteina së bashku me acidet nukleike marrin
pjesë në bartjen e informatave ashëguese. |
| Sipas strukturës kimike, proteinat ndahen në: | Sipas strukturës kimike, proteinat ndahen në:
- proteina të thjeshta dhe
- proteina të përbëra (proteide).
Proteinat e thjeshta janë komponime të ndërtuara vetëm prej aminoacideve
aa = aminoacid
aa-aa-aa-aa-aa-.... proteinëe thjeshtëë
Proteinat e përbëra (proteide) janë komponime të cilat, përveç pjesës
Proteinke, e kanë edhe pjesën joproteinike e cila quhet grup prostetik. Grupin
prostetik e përbën, p.sh. hemi țe hemoglobina, acidet nukleike te nukleoproteinat
ndonje molekulë sheqeri te glikoproteinat, acidi fosforik te fostoproteinat eg. |
| Nukleoproteinat | Nukleoproteinat. - Këto janë proteina të përbëra të ndërtuara nrei
proteiněs së thjeshtë (histoncve.dhe grupit prostetik, të cilin e përbën acidi
nukleik. Këto janë barlése dhe përcjellëse 1ë vetive trashëguese. |
| Kromoproteinat | Kromoproteinat.-Janë protcina të përbëra (me ngjyrë). Kromoproteinë
e njohur është hemoglobina (Hb)) Eshtë e ndërtuar nga pjesa proteinike që
quhet globinë dhe grupi prostetik që quhet hem. Pra,
Hemi + globina = Hb
Hb është transportuese e gazrave (CO, dhe O, ) në organizëm. Ngiyra e
kuqe e gjakut vjen nga grupi prostetik - hemi i hemoglobinës., |
| Fosfoproteinat.
Glikoproteinat.
Lipoproteinat. - E | Fosfoproteinat. Janë proteinatë përbëra, të cilat, përveç proteinës së
thjeshtë si grup prostetik, ekanë acidin fosforik. Si fosfoproteinë e njohur
éshte, p.shkazcina e qumështi?otoe (otN
Glikoproteinat. - Përveç pjesës proteinike, e kanë edhe ndonjë molekulë
sheqeri.
Lipoproteinat. - Edhe këto janë proteina të përbëra, të cilat për pjesën
proteinikee kanë të lidhur ndonjë molekule yndyre. Gjenden në membrana
gehizore, membrana té mitokondrieve, plazmë të giakut. |
