| Hoe zag het strafrecht er bij de Germanen uit? Wat was mogelijk? | De Germanen:
- Privaat van aard (want verstoring vrede tussen families)
- Elke vorm van wraak werd geaccepteerd (vergelding)
- Niet heel evenredig
- Kan ook vrijwillige verzoening |
| Hoe zag de vergelding naar verzoening eruit bij de Germanen? | De overgang:
- Stamkoning krijgt meer gezag (wil geen eigenrichting meer)
- Partijen --> vrede --> afkoopsom van wraakrecht
- Eerst onderhandeling, toen bedragen door keizerlijke ambtenaren
- Uiteindelijk Leges Barbarorum --> standaardbedragen |
| Wat gebeurde er als de dader niet aan de betaling kon voldoen (Germanen)? | Dan herleefde het wraakrecht. |
| Waar ging het geld van de afkoop (composities) van het wraakrecht naartoe (de overgang)? | Eerst: betaald aan familie van het slachtoffer of slachtoffer
Daarna: slachtoffer krijgt deel (faidus) / koning krijgt deel (fredus) voor stamvrede
De financiële vergelding i.p.v. de feitelijke vergelding was hiermee niet volledig privaat van aard. Uiteindelijk werd de fredus normaal. |
| Definieer de verzoeningsprocedure. | De procedure:
- Stamvergadering/mallus (vormt einduitspraak)
- Private aanklacht (benadeelde --> dader)
- Rechter in oude zin (voorzitter, bekrachtigde vonnis)
- Formalistisch bewijs (rituelen/handelingen)
- Fam moest eed afleggen voor betrouwbaarheid
- Indien niet-naleving van vonnis --> wraakrecht herleefd |
| Hoe zag de bestraffing van de publieke delicten eruit (Germanen)? | Enkele delicten waren jegens heel de stamgemeenschap (publieke delicten). De straf hierop: doodstraf. |
| Wat waren capitularia in het Germaanse strafrecht? | Kapitale straffen (dood- en lijfstraffen) werden opgenomen in capitularia (koninklijke verordeningen).
Deze werden ook gebruikt om nieuw recht te codificeren en rechtspleging te moderniseren. Hierdoor kwamen er meer publieke delicten en publieke rechtspraak werd gemoderniseerd. |
| Hoe laat KdG het publieke strafrecht toenemen? | Door de volgende acties:
- Nieuwe edities Leges Barbarorum uitvaardigen
- Capitularia (koninklijke verordeningen) |
| Wat was de mallus? | De Mallus:
- Regionaal niveau, graafschap/hertogdom
- Graaf als rechter in oude zin (voorzitter, bekrachtigt vonnis)
- Vonnis door inwoners graafschap
- Voorstel vonnis door rachinburgii (oordeelvinders) |
| Wat was de stamvergadering? | Stamvergadering
- Centraal niveau
- Koning als rechter in oude zin (voorzitter, bekrachtigt vonnis)
- Vonnis door leden van de stam
- Voorstel door sapientes (ouderen, wijzen) |
| Wat vervangt de stamvergadering? | Het hofgerecht:
1. Aangeklaagd in de naam van Koning
2. Rechterschap in nieuwe zin
- KdG stelt het vonnis op, met advies
- Hij is rechter en vervolger, dat delegeert hij echter weg
3. Steeds meer rationele bewijsvoering
- Verhoor (soms tortuur), getuigen, etc. |
| Wat was er naast het hofgerecht/paltsrechtbank nog meer? | Lagere gerechten waarbij vooral verzoeningsprocedures plaatsvonden. Soms werden hier publieke delicten berecht. |
| Benoem alle kenmerken van het accusatoire strafproces. | De kenmerken:
1. Private vervolging (door benadeelde of lid van fam v. benadeelde)
- Poena talionis --> eigen klacht keert tegen je, indien je het niet kan bewijzen
2. Gelijkwaardige procespartijen (evenveel bevoegdheden)
3. Passieve rechter (voorzitter, gaat over de procedure)
4. Formalistisch bewijsvoering (rituelen, handelingen, bij fout: wss geen gelijk)
- Proceseed + eedhelpers
- Proceseed: hand op veilig voorwerp en zin uitspreken
- Eedhelper: persoon die je geloofwaardig maakt
- Godsoordelen (uitkomst was god zijn oordeel, scholastiek)
- Ketelproef
5. Formele waarheid (waarheid zoals je die kan zien, geen diepgang in echte feiten)
6. Eén fase (mondeling, openbaar, want god zijn keuze is onbetwijfelbaar)
Vaak talio (evenredige wraakpleging) bij geweldsdelicten. Anders geldboete aan slachtoffer (geen schadevergoeding, maar had wel soort van een schade vergoedende aard) |
| Waarom ontstond het accusatoire strafproces? | Het proces ontstond door en tijdens de dark ages. De achteruitgang van politiek gezag was een oorzaak. De Leges Barbarorum en capitularia hadden geen daadwerkelijke rechtskracht meer.
Alle kleine vorstendommen hebben een eigen rechtskring nu en hebben moeite met eigenrichting tegengaan. De oplossing: accusatoire strafproces. |
| Wat kenmerkt de overgang van het accusatoire strafproces naar het inquisitoire strafproces? | De factoren:
- Landsheerlijkheden ontstaan met hertogen/graven die openbare orde willen
- Handhaving wordt een overheidsaangelegenheid
- Steeds meer rationaliteit (late scholastiek) --> geen godsoordelen, want volstrekt irrationeel |
| Benoem alle kenmerken van het inquisitoire strafproces. | De kenmerken:
1. Publieke vervolging (door gerechtsofficieren, schout)
2. Ongelijkwaardige partijen (de aanklager --> onderzoeksmaatregelen, martelen)
3. Actieve rechter (schepenen, rechters in nieuwe zin)
4. Ratio
- Bekentenis (d.m.v. tortuur/geen HB mogelijk)
- Getuigenbewijs (eigen waarneming van hetgeen hij zag)
5. Materiële waarheid (wat vindt de rechter?)
6. Twee fasen + schriftelijk
- Geheim vooronderzoek (OvJ verzamelt bewijs en doet onderzoek)
- Openbare terechtzitting
Openbare tenuitvoerlegging van straffen (repressie & preventie ). |
| Benoem alle kenmerken van de romano-canonieke procedure. | De kenmerken:
1. Ambtshalve vervolging
- Publiek van aard = kerkelijke overheid
- Door kerkelijke rechters
- O.g.v. Bijbelse teksten (Sodom & Gomorrah)
2. Schriftelijk karakter (alles via schrift, acculturatie --> kijk naar Romeinen)
3. Modern bewijsrecht (receptie --> dringt door in rechtspraktijk)
- O.g.v. Corpus: bekentenis, getuigenbewijs en schriftelijke bewijs |
| Hoe heeft de kerk een belangrijk aandeel gehad in de vernieuwing van rechtspleging? | Dit doen ze met:
- Receptie
- Acculturatie
De cannonisten herontdekken het oude RR. Ze implementeren dit in hun eigen recht (receptie) en passen hun procedures aan op het formeelrechtelijke RR (acculturatie). |
| Werden alle delicten privaat/publiek van aard gemaakt door de kerk? | Alle delicten werden publiek van aard (omnia crimina publica esse) door de bevoegdheden van de kerkelijke rechtbanken. Alle delicten vielen immers onder het toezicht van de kerk.
De cannonisten stonden afkerig tegenover de private geldboete van het Corpus. Alleen de rechter mocht bepalen of een geldboete relevant was. |
| Wat ontwikkelde Thomas van Aquino? | De restitutie-leer is een soort morele verplichting. Men moest deze vervullen om met jezelf in het reine te komen. Deze werd in de 13e/14e eeuw overgenomen door kerkelijke juristen. Zij maakte er een juridische verplichting van. In de 15e een 16e eeuw werd het overgenomen in het wereldlijke recht.
- Geef terug wat je hebt weggenomen (goed of bijv. leven)
- Indien dit niet lukt: schat de waarde van goed of boetebekenning |
| Wat was de restitutieleer? | Thomas van Aquino was een theoloog, geen jurist. De leer had hierdoor enkel morele waarde.
De cannonisten zetten het om in een juridische regel (juridische verplichting). Twee verplichtingen ontstaan:
- De verplichting tegen de overheid om een straf te ondergaan
- De verplichting tegenover het slachtoffer om schade te compenseren
De publieke vergelding van onrecht en de vergoeding van private schade zie je hier goed in terug. |
| Hoe dachten de legisten (scholastiek) over private strafacties? | Ze vonden deze in de Justiniaanse codificatie. Dit had auctoritas. De toename van publieke strafacties was aan de orde, maar toch vonden ze de private strafacties van dit boek relevant voor de rechtspraak. |
| Door wat werd het accusatoire proces naar het inquisitoire proces verandert? | De opkomst van universiteiten. Er ging een rationelere sfeer hangen, godsoordelen waren niet rationeel. |
| Wat stelt Filips Wielant rond 1510? | Vroeger kon men zelf schade vergoeden. Dit idee is echter verlaten, want tegenwoordig vordert de gerechtsofficier een civiele betering (schadevergoeding) in een procedure. |
| Waaruit bestaat de civiele betering? | Civiele betering (schadevergoeding):
- Financiële betering
- Ideële betering (vergoeding o.g.v. een gedachte/ideaal)
Uiteindelijk wordt financiële compensatie (betering) de nieuwe standaard. |
| Wat stelt HdG in Inleidinge? | Dat er twee verbintenissen KUNNEN ontstaan uit een ongeoorloofde handeling:
- De schadevergoeding (bij OD) --> civiel proces
- Vloeit voort uit het aangeboren recht
- De boete (vergelding) --> strafproces (publiek proces)
Ook werd er gesteld dat onvoorzichtig handelen nu een misdaad was. |
| Waarom was belediging een privaat strafbaar feit? | De redenen:
- De overheid was er te weinig aangelegen om beledigingen te vervolgen
- De juristen van de Nieuwe Tijd waren niet snel geneigd om in geval van zuiver ideële schade, deze schade financieel te vergoeden. Men was hierin zeer terughoudend |
| Maak een uiteenzetting van de belediging o.g.v. HdG. | De vormen:
1. Laster (woordelijke belediging)
- Gesproken/geschreven uitlating
- Rechtstreeks/onrechtstreeks
- Waarheid/onwaarheid
- Aantasting van de goede naam (eer in enge zin)
2. Hoon (feitelijke belediging)
- Gedragingen (bijv. middelvinger)
- Aantasting van het eergevoel (eer in ruime zin)
Belediging was zo serieus, omdat een persoon zijn reputatie heel belangrijk was. Indien iemand dit niet had, dan had je vaak geen goede kans op een baan of bijv. huwelijk. Belediging tussen burgers was in beginsel altijd civiel van aard. Indien de overheid werd beledigd, vond het pas plaats in de publieke aangelegenheid. |
| Welke civiele acties konden worden ondernomen voor belediging? | Eerlijke betering:
1. Herroeping van de aanstootgevende woorden, verklaring van eer en deugd, bede om vergiffenis
- Ideële schadevergoeding (bestaande in woorden)
Profijtelijke betering (receptie RR):
1. Geldbedrag t.b.v. een goed doel
2. Private geldboete
3. Romeinsrechtelijke actie wegens iniuria
- Schatting door het slachtoffer
- Schatting door rechter (matigt/verminder slachtoffer zijn schatting) |
| Geef kenmerken van de verkrachting o.g.v. HdG. | De kenmerken:
1. Publiekrechtelijke aangelegenheid
- Hierdoor geen profijtelijke betering, want overheid straft al (ne bis in idem-beginsel)
2. Aller zwaarste vorm van hoon (feitelijke belediging)
3. Ideële vergoeding van ideële schade (eerlijke betering)
4. Financiële vergoeding van ideële schade (smartengeld, psychische krenking)
5. Financiële vergoeding van materiële schade
- Trouwkans vermindert voor vrouw
- Compensatie voor verlies maagdelijkheid |
| Wie was D.V. Coornhert (1587)? | De kenmerken:
1. Criminalist
2. Waarom gaan mensen over tot crimineel gedrag:
- Ledigheid sociale benedenlaag bevolking (geen baan bijv.)
- Men gaat er niet van uit dat ze worden gestraft (slecht justitioneel apparaat)
- Gangbare straffen werken niet preventief
3. De huidige straffen hebben geen preventieve werking |
| Met welke oplossing komt Coornhert? | De oplossingen:
1. Dwangarbeid
- Generale preventie
- Speciale preventie
- Verbetering van de veroordeelde (je leert hiervan)
- Economisch nut voor de samenleving
2. Tuchthuizen
- Rasphuizen (jonge mannen, relatief lichte delicten)
- Nadeel: verval van huizen (weinig resocialisatie) --> privatisering + zwaardere delicten
- Spinhuizen (jonge vrouwen, relatief lichte delicten) |
| Wie zijn relevant bij de verlichting en het strafrecht? | Montesquieu: veel misstanden in de strafrechtspraktijk, want geen scheiding van machten. Ook rechterlijke/strafrechtelijke hardheid. Rechters waren onredelijk, niet rationeel en willekeurig.
Beccaria: wil codificatie (rechtszekerheid & rechtsgelijkheid) & humanisering |
| Wat verstaat men onder Beccaria's rationele strafrecht | Codificatie in één wetboek, want: rechtszekerheid en rechtsgelijkheid
Het rationele strafrecht mag niet onnodig wreed zijn. Dit betekent dat tortuur moet worden afgeschaft (inhumaan) en dood-/lijfstraffen moeten ook worden afgeschaft (ondoelmatig).
Invoering van gevangenisstraf, want:
- Vrijheid als hoogste goed (humaan)
- Mogelijkheid tot bezinning (doelmatig) |
| Wat was kenmerkend voor de archaïsche strafrechtelijke rechtscultuur? | Kenmerken:
1. Weinig publieke acties, vooral private acties (want overheid is niet sterk genoeg)
- Private acties ter vergelding
- Wraakneming --> afkoop van het wraakrecht (eigenrichting tussen fams)
2. Geleidelijke verschuiving van privaat naar publiek strafrecht
- Publieke acties ter vergelding van het aangerichte onrecht
- Private acties ter vergoeding van de geleden schade |
| Wie reageerde bij schending van het fas en wie reageerde er bij de schending van het ius? | Fas: reactie door de gemeenschap/overheid
Ius: reactie door de benadeelde partij |
| Wat waren crimina publica en delicta privata? | Misdaden jegens het publiek (de gemeenschap).
Misdaden jegens je medeburger. |
| Wat was het probleem met het fas en ius tijdens de koningstijd en wat zorgde voor de optekening in de WDTT? | Het was allemaal ongeschreven recht. Dit kon makkelijk misbruikt worden. Hierdoor ging men het recht optekenen in de wet. Het was dus niet zozeer om recht bij te maken. |
| Wat voor manier van vergelding was er in het begin van het RR? (Privaat) | De ongelimiteerde wraakneming. Het was een vormvrije straf. Het juridische aan dit was dat de overheid je dit toelaat. In deze tijd waren er vrijwel alleen fysieke delicten en vermogensdelicten. |
| Na de ongelimiteerde wraakneming was er een nieuwe vorm, welke was dit? Leg dit nader uit. (Privaat) | De fase van wraakneming naar evenredigheid (talio). Hierbij was enkel sprake van ongelimiteerde wraakneming bij heftige delicten. Anders werd er naar proportionaliteit gekeken.
Mogelijkheid tot pacere (vrede sluiten). Dit kon ook financieel worden gedaan. |
| Welke twee fasen ontstaan er na de talio-fase? (Privaat) | De fase van gefixeerde boetebedragen: geldboeten (geen vergoeding). Geld --> benadeelde.
De fase van flexibele boetebedragen: de as verliest zijn muntwaarde. Nu kon het slachtoffer zelf de boete inschatten. |
| Wat ontstond er na de vergeldingen + gefixeerde boetes? | De fase van praetosich recht. De wraak + talio is omgezet naar flexibele boetes. Dit geldt ook voor de gefixeerde geldboeten.
Feitelijke vergelding --> financiële vergelding. |
| Wat voor actie kon in de fase van het praetorisch recht worden ondernomen? (Privaat) | De actio poenalis. Dit was een civiele actie met het doel op een schadevergoeding. Deze actie kon samen met een reipersecutoire actie worden ondernomen (revindicatie gestolen goed + schadevergoeding). |
| Waar werden publieke delicten opgenomen (Publiek, fase 1)? | Het fas werd in de WDTT opgenomen. Overtreding hiervan --> doodstraf. |
| Hoe werd het publieke strafrecht uitgebreid (Publiek, fase 2)? | De uitbreiding:
1. Nu wordt het private delict publiek berecht
- Driekoppige rechtbank (3e eeuw v. Chr.)
- Private aanklacht + publieke bestraffing
2. Toename van het aantal publieke delicten
- Private aanklacht + publieke bestraffing (indien dit niet slaagt --> aanklacht tegen jou) |
| Op welke manier groeide het publiek recht (Publiek, fase 3)? | De grens tussen private en publieke delicten vervaagt, want de keizer overziet heel het strafproces.
Zie nader:
1. Cognitie-proces
- Actio criminalis
- Keizerlijke ambtenaren vervolgingen o.g.v. de keizer (publieke aangelegenheid)
2. Vergoeding van private schade (mindering in private handelingen, ambtenaar doet het toch)
- Ambtenaar voert de actio civilis in (revindicatie/schadevergoeding) |
| Benoem de vier soorten straffen tijdens het RR. | De vier:
- Vermogensstraffen (verbeurdverklaring goederen)
- Vrijheidsstraffen (gladiatoren, dwangarbeid, deportatie)
- Lijfstraffen (geseling, castratie)
- Doodstraffen (onthoofding, verbranding, kruisiging, verdrinking) |
| Welke keuze gaf Justinianus bij het procederen (Publiek, fase 4)? | Justinianus was liefhebber van de wet en het oude recht. Hij gaf het slachtoffer de keuze om via het privaat- of publiekrecht te procederen:
1. Vervolging van overheidswege / Criminele actie (publiek)
- Revindicatie / Schadevergoeding (civiele actie)
2. Vervolging door het slachtoffer zelf / Poenale actie (privaat)
- Revindicatie / Schadevergoeding (reipersecutoire actie) |
| Wat voor soorten strafrecht zijn er (objectiviteit / subjectiviteit)? | Twee soorten:
1. Daadstrafrecht
- Wederrechtelijkheid van de daad (daad, niet dader)
2. Schuldstrafrecht
- Toerekenbaarheid en verwijtbaarheid van de dader
- Ontstaan vanuit de moraaltheologie (Aquino) |
| Leg het daadstrafrecht nader uit. | Daadstrafrecht:
- Geen ruimte voor de dader, enkel de daad (objectief, feitelijke waarneming)
- Geen ontoerekeningsvatbaarheid
- Strafprocessen tegen dieren (dierprocessen)
- Strafprocessen tegen zelfmoodernaards
- Geen strafbaarheid van de poging (enkel het gevolg werd bestraf, de poging niet, je wordt dan bestraft voor een ander feit) |
| Leg het schuldstrafrecht nader uit. | Schuldstrafrecht:
1. Gaat over de toerekenbaarheid en verwijtbaarheid van de dader
2. Moraaltheologie:
- Vergeving van de zonde (wegnemen van verwijtbaarheid)
- Toerekenbaarheid
- Verstandelijk vermogens ter onderscheiding goed/kwaad
- Voldoende wilskracht om dienovereenkomstig te handelen
3. Strafbaarheid poging + ontoerekeningsvatbaarheid |
| Wat werd overgenomen vanuit het RR m.b.t. het schuldstrafrecht? | Men vond twee dingen in het RR:
- Subjectieve bestanddelen: dolus, culpa, etc.
- Leeftijdsgrenzen 7-14 jaar
- Onder de 7 geen straf
- Boven de 14 kan je kwade opzet hebben
- Leeftijd hiertussen mag rechter bepalen
Acculturatie? |
| Op welke manier maakte de rechter misbruik van het recht? | De rechter deed dit door:
- Niet de strafmaat van wetten te volgen
- Zijn vonnis niet te motiveren |
