| Had iedereen in 1848 kiesrecht? | Nee, er was sprake van cenuskiesrecht. Niet iedereen had kiesrecht, behalve de mannen die belasting betaalde.
11% van de mannen hadden stemrecht. Er kwamen er allerlei voorstellen om de belasting drempel te verlagen. |
| Is een feodaal stelsel democratisch? | Nee, de koningen bepaalde de dienst uit. Dit was zeker niet democratisch. |
| In welke stroming vond de democratie zijn steun? | In de verlichting, dit is ontstaan uit Frankrijk.
Mensen zijn vrij en gelijk, zo worden zij ook geboren. Democratie is een instrument om die waarden van vrijheid en gelijkheid te waarborgen. |
| Wat is het verschil tussen directe en indirecte democratie? | Directe democratie: regering door het volk voor het volk.
- Je komt als groep bij elkaar om erover te praten, (nadeel:) maar het is in de praktijk niet geschikt om in grote groepen te beslissen.
- Directe democratie speelt nog een rol in kleine groepen.
- Voordeel: het geeft de beste weergave van de waarde van democratie.
Indirecte democratie: vertegenwoordiging
- Kiezers stellen een vertegenwoordigde orgaan samen, en die maakt de regels en controleert namens de kiezers de regels.
Art. 50 Gw: vertegenwoordiging door de Staten-Generaal. In de Republiek had je ook een SG, maar dit was anders. Ze vertegenwoordigde alleen hun provincie, niet het gehele volk. Nu vertegenwoordigt de SG het volk en ze moeten zelf beslissen wat het algemene belang is. Ze hebben geen stemopdracht die ze moeten volgen.
- SG vertegenwoordigt de burgers |
| Wat is een aspect van indirecte legitimatie? | Vertrouwen hoeft niet te worden uitgesproken, wordt geacht te bestaan totdat het tegendeel wordt bewezen. |
| De indirecte democratie kan nadelen hebben. Welke nadelen? | - Kleine partijen worden niet gehoord
- Als je stemt op een bepaalde partij, dus je bent het eens met die standpunten van de partij. Maar het kan zijn dat de partij een standpunt laat wegvallen, terwijl je eigenlijk wel eens mee bent. |
| Op welke twee manieren kan de directe democratie worden uitgevoerd? | 1. Burgerinitatief
2. Referendum -> bindend collectief |
| Wat is het verschil tussen een bindend referendum en een niet-bindend referendum? | Bindend referendum: grondwetswijziging
Niet-bindend referendum: geen grondwetswijzing |
| Wat voor een vertegenwoordiging heeft Nederland? | Een evenredige vertegenwoordiging; als je 20% van de stemmen haalt, dan krijg je 20% van de zetels. In de TK zijn het 150 stemmen: als je 1/150ste stemmen haalt, dan krijg je een zetel. Dit noemen we de kiesdeler.
In de praktijk komt bijna nooit voor dat je een aantal stemmen hebt dat precies door 150 kan worden gedeeld. Het is zo dat eerst de hele zetels worden verdeeld, daarna restzetels.
Hier is ruimte voor kleine partijen om gehoord te worden en een grotere groep van de bevolking word gehoord.
- Nadeel: als je 1/500 deel van de stemmen haalt, dan kan je al een zetel krijgen, en kleine partijen kunnen dan al in de TK komen. Het is lastiger om het met elkaar eens te worden en een coalitie te vormen.
Art. 53 Gw: evenredige vertegenwoordiging binnen door de wet te stellen grenzen.' |
| Wat houdt het kiesdrempel in? | Door de drempel wordt de evenredigheid gesteld. Hoe hoger de drempel vaststelt, hoe meer stemmen er verloren zouden gaan.
- Dempt de evenredigheid
Om versplintering te voorkomen, is een kiesdrempel ingevoerd. Het is een minimaal aantal stemmen om een zetel te houden. Onze kiesdrempel is gelijk aan die kiesdeler. Deze drempel kan worden verhoogd. Dit leidt tot het feit dat de stemmen die net onder die kiesdrempel vallen, verloren zullen gaan.
- Vb: indien sprake is van een kiesdrempel van 2,5% dan zouden 7 van de partijen niet in de TK komen. |
| Wat houdt het arrest Hirst/Verenigd Koninkrijk in? | Leerstuk: Kiesrecht
In Engeland hadden gedetineerden zonder enige uitzondering gedurende de gehele periode van hun detentie geen stemrecht. Volgens het Hof is dit in strijd met art. 3 eerste protocol EVRM. Een algemeen verbod voor gedetineerden, zonder te kijken naar de individuele situatie is in strijd met het EVRM. Niet elke uitsluiting is dus een schending, staten hebben een margin of appreciation.
Een beperking mag indien dit is voorzien bij wet, een legitiem doel dient en proportioneel is. in Hirst werd wel een legitiem doel gediend, namelijk het straffen van gedetineerden, maar het was niet proportioneel aangezien een hele groep automatisch wordt uitgesloten. |
| Wat regelt art. 4 GW? | Het kiesrecht -> wanneer mag je kiezen of jezelf kiesbaar stellen. Het regelt dus het passief, actief kiesrecht en het recht om gekozen te worden.
Dit is van toepassing op de Staten-Generaal en waterschappen.
Kiescolleges: dit hebben de eilanden en die kunnen dus invloed uitoefenen in Nederland.
Uitzondering: EK is een onderdeel van het parlement, maar wordt niet rechtstreeks door ons gekozen. Dit wordt gedaan door de provinciale staten. Ook de kiescolleges zijn een uitzondering. |
| Geeft de veranderingen weer van het kiesrecht in jaartallen. | 1848: rechtstreeks kiesrecht TK
1887: uitbreiding kiesrecht overgelaten aan de wetgever
1917: algemeen kiesrecht mannen, mogelijkheid vrouwenkiesrecht in 1919.
1983: grondrecht
NIET IEDEREEN HAD KIESRECHT, er was eerst sprake van cijnskiesrecht: je moet belasting betallen om te mogen kiezen, voor mannen. |
| Wat zijn de vereisten voor het kiesrecht? | art. 54-56 en 129-130 Gw en Kieswet
1. Nederlanderschap
- vereist voor TK (art. 54 Gw)
- Niet vereist voor de gemeenteraad (130 Gw)
2. Ingezetenschap (je moet in Nederland wonen)
- Niet vereist voor TK (art. 54 Gw)
- Wel vereist voor de gemeenteraad (129 GW)
3. Leeftijd: 18 jaar
4. Uitsluiting van het kiesrecht?
- Je moet niet uitgesloten zijn
- Art. 54 lid 2 Gw |
| Wat houdt het uitsluiting van het kiesrecht in? | Art. 54 lid 2 Gw (DEZE WETTELIJKE EISEN ZIJN CUMULATIEF)
- begaan van bij de wet aangewezen delict
- bij onherroepelijke rechterlijke uitspraak
- veroordeeld tot een vrijheidsstraf van ten minste een jaar
- en hierbij tevens is ontzet van het kiesrecht
Het gaat om delicten in het strafrecht en het kieswet.
- Gaat om delicten die een aantasting vormen van de beginselen van het Staatsrecht, zoals een aanslag op de koning, verkiezingsfraude of aanslag op TK.
- Deze waarborgen zijn streng. Denk hierbij aan het recht op vrije en geheime verkiezingen.
Vereisten zijn cumulatief |
| Wat houdt de internationale bescherming van het kiesrecht in? | Art. 3 Eerste Protocol EVRM: vrije en geheime verkiezingen.
Art. 20 lid 2 sub b VWEU:
- lokaal kiesrecht voor EU-burgers die gebruik maken van vrij verkeer. Je mag stemmen voor de gemeente waar je woont. De wetgever kan dit niet afschaffen, want het is op EU niveau bepaald.
- Kiesrecht Europees Parlement
Het hof mag uitspreken of de uitsluiting van het kiesrecht proportioneel is. |
| Wat houdt de vrijheid van vereniging in? | Art. 8 Gw: het recht tot vereniging wordt erkend. Bij de wet kan dit recht worden beperkt in het belang van de openbare orde.
- Dit heeft ook betrekking op politieke partijen.
- Politieke partijen zijn een vereniging, dit is een vereiste voor de verkiezing.
- In belang van openbare orde beperkt: als je handelen als partij niet democratie zijn, dan kan je partij verboden en ontbonden worden.
Art. 11 EVRM: een ieder heeft recht op vrijheid van vreedzame vergadering en op vrijheid van vereniging.
- geeft beperkingen op de vrijheid van de vereniging.
- United Communist party/Turkey arrest: hof balanceert hier twee uitgangspunten bij een politieke partij: De politieke partijen zijn heel belangrijk, maar nu ze zo belangrijk zijn hebben ze een voorbeeldfunctie. Ze hebben extra mate van belangrijkheid. Het EHRM heeft bepaald dat politieke partijen ook een beroep kunnen doen op art. 11 EVRM, maar er zijn wel sprake van beperkingen. |
| Wat is het verschil tussen de formele democratie en de materiele democratie? | Formele democratie: er kan gesproken worden over gelijkheid en vrijheid. De meerderheid stemt, en wat de meerderheid wilt gaan we doen. Dit staat los van wat nou daadwerkelijk wordt bepaald.
- Democratie is alleen een besluitvormingsysteem
Materiele democratie: democratie is verbonden met de gelijkheid en vrijheid. Aantasting van de gelijkheid en vrijheid is niet toegestaan.
a. In NL kan het recht tot vereniging worden beperkt (2:20 BW oud):
- Doel of WERKZAAMHEID van een rechtspersoon is in strijd met de openbare orde -> op verzoek van OM wordt door de rechtbank de rechtspersoon verboden verklaard en ontbonden.
- het doel is in strijd met de openbare orde: daaruit blijkt een bedreiging van de nationale veiligheid of internationale rechtsorde of tot de ontwrichting van de democratische rechtsstaat of het openbaar gezag. Wanneer je in de statuten het doel opneemt om geweld te gebruiken, dan kan je deze doelstelling nog aanpassen. Je wordt dan als partij alleen ontbonden. Wanneer je dit doel gaat uitvoeren, dan kan je ontbonden en verboden verklaard worden.
B. EVRM maakt ook uitzonderingen/beperkingen in 11 EVRM: politieke partijen hebben de vrijheid nodig om zichzelf vorm te kunnen geven |
| Wat houdt de parlementaire immuniteit in? | Art. 71 Gw: SG, ministers en staatssecretarissen en andere personen die deelnemen aan de beraadslaging, kunnen niet worden vervolgd of aangesproken voor hetgeen zij in de vergadering uiten.
- Achtergrond hier is de machtenscheiding.
- Ter bescherming van het vrije debat in het parlement
- Extra waarborg van de democratie
Dit werd ingevoerd in 1848, om de parlementsleden te beschermen tegen de vorst. De macht van de vorst werd hierdoor beperkt.
De immuniteit volgt de plaats, niet de persoon (dus alleen binnen het parlement wordt je beschermd.
- De leden kunnen niet van alles in het debat zeggen, de kamervoorzitter moet orde houden.
- Geldt alleen voor de SG
- Er zitten wel grenzen aan de immuniteit: de Kamervoorzitter kan de ministers vragen woorden terug te nemen etc. |
| Wat houdt de representatieve parlementaire democratie in? | De volksvertegenwoordiging gebeurd aan de hand van een parlement welke door burgers is gekozen.
- Geen sprake van democratische legitimatie naast het parlement.
- Andere organen hebben een afgeleide democratische legitimatie.
Twee aspecten:
1. Deze moet het vertrouwen genieten van het parlement. Een minister kan alleen maar blijven zitten op mijn functie als het parlement daar vertrouwen in heeft;
2. In de grondwet zijn bepaalde instituties ingericht, en als het parlement dat anders zou willen, dan kunnen ze dat wijzigen. |
| We kiezen 1x per vier jaar de TK. Deze worden gemachtigd om wetgeving te vormen en om het te controleren. Wat zijn de nadelen van deze vorm van democratie? | 1. Als je stemt, stem je op een bepaalde partij omdat je het eens bent met deze partij. Om een regering te vormen moet je afspraken maken met andere partijen. Hierdoor kunnen bepaalde standpunten welk centraal stonden bij jou stemkeuze weg worden gesijpeld:
- Dit is niet heel erg aangezien je in een democratie met elkaar moet overleggen.
- Als dit ertoe lijdt dat beslissingen worden genomen waar een groot deel van de kiezers het niet mee eens is, is dit wel problematisch:
2. Dit kan leiden tot het OSTROGORSKI-PARADOX: dit houdt in dat zelfs wanneer alle kiezers stemmen op de voor hen optimale beleidspakketten, er toch een parlementaire meerderheid kan ontstaan die besluiten neemt waar een meerderheid van de kiezers zich niet in herkent;
3. Hierdoor kunnen mensen gaan stoppen met stemmen, waardoor sprake is van afbreuk van de vertegenwoordiging van het hele volk. |
| Hoe kan je aan de bezwaren tegemoet komen van de representatieve parlementaire democratie? | Door elementen van de directe democratie aan te vullen:
1. Burgerinitatief: een aantal burgers kunnen iets zeggen over wetten en beleidsvoering in de TK. Het is een regeling die de TK zelf heeft gemaakt om haar werkzaamheden te vervullen. Je kan hier geen beroep op doen.
- Vereisten: 40.000 steunbetuigingen, nauwkeurige omschrijving en geen klachten over de overheid.
2. Referendum: kan je op verschillende manieren vorm gegeven
- Collectief, initierend, raadplegend, raadgevend, bindend en adviserend
- Voor een bindend referendum moet de Gw worden gewijzigd. Het idee is namelijk dat de SG vorm geven aan wat de burgers willen, en indien de burgers iets anders willen moet de SG dit regelen bij wet (art. 50 Gw)
- Op nationaal niveau is het nog niet mogelijk om een referendum te houden |
| Nederland had tot 1917 een meerderheidsstelsel. Degene met de meeste stemmen wint in dit stelsel. Wat zijn de nadelen van een meerderheidsstelsel? | 1. Vaak gaan veel stemmen verloren. Hierdoor kunnen veel stemmen niet worden vertegenwoordigd
2.Vaak zijn er twee of drie grote partijen waar kiezers voor stemmen, alleen maar om ervoor te zorgen dat hun stem wordt vertegenwoordigd. |
| Is de kiesdrempel in overeenstemming met onze representatieve vertegenwoordigende democratie? | Ja, indien deze maar niet te hoog is (53 Gw). Ook moet rekening worden gehouden met het EVRM.
Yumak en Sadak/Turkije: hier was een kiesdrempel van 10%. Een partij ging hier tegenin en vroeg zich af of deze hoge kiesdrempel wel eerlijk was. Het EHRM gaf aan dat sprake zijn verschillende landen met verschillende kiesstelsel. Een keuze voor hoe je kiesstelsel nationaal wordt vormgegeven, wordt niet bepaald door het EHRM. |
| Waarom zitten beperkingen aan politieke partijen? | De democratie kan gebruikt worden om vrijheid en gelijkheid aan te tasten:
Bepaalde groepen kunnen andere groepen uitsluiten van elementen van de democratie, zoals stemmen.
- Vb: Nazi-Duitsland |
